Hellmut Lutz 1934 yılında Tanzanya’da dünyaya geldi. 7 Kasım 2023 tarihinde Almanya’da Oyten kentinde hayata veda etti. 89 yıl süren hayatı üç kıtada, Afrika, Avrupa ve Asya’da geçti. Onun hayatı sevgiyle, sevdayla, umutla, mutlulukla yaşanan örnek bir hayat oldu.
Vasiyeti üzerine naşı yakıldı. Külleri 24 Kasım 2023 günü yapılan veda töreniyle Oyten Gemeindefriedhof Mezarlığında toprağa verildi. Törene Hellmut Lutz’un ailesi, Türk ve Alman dostları katıldı. Veda töreninde Hellmut’un sevdiği parçalar seslendirildi. Tören Aşık Veysel’in “Uzun ince bir yoldayım” türküsüyle sona erdi. Hellmutt Lutz’un külleri kiliseden mezarına kadar yakın arkadaşları tarafından kucakta taşındı.
Hellmut Lutz Avrupa Türkiyeli Yazarlar Grubu ATYG üyesi idi. ATYG içinde özel bir yeri vardı. Düşünceleriyle, önerileriyle çalışmalarımızı zenginleştiriyordu.
ATYG adına tören konuşmasını ATYG Eş Başkanı Kemal Yalçın yaptı.
Konuşmayı burada aynen yayınlıyorum.
Fotografları Ziya Laçin, Nina Laçin, Ayşe Yalçın Canpolat, İrfan Erdoğan çektiler. Kendilerine çok teşekkür ederim.
Bochum, 24 Kasım 2023, Kemal Yalçın
********************************************
ELVEDA SEVGİLİ HELLMUT!
Sevgili Nevin,
Sevgili Tom Engin,
Sevgili Arkadaşlar,
Hellmut’un Sevgili Dostları,
Sizleri Avrupa Türkiyeli Yazarlar Grubu ATYG adına saygılarımla selamlıyorum.
Hellmut Lutz ATYG üyesi idi. ATYG içinde özel bir yeri vardı. Düşünceleriyle, önerileriyle çalışmalarımızı zenginleştiriyordu.
Sevgili Hellmut’un hayatı üç kıtada, Afrika, Avrupa ve Asya’da geçti. Onun hayatı sevgiyle, sevdayla, umutla, mutlulukla yaşanan örnek bir hayat oldu.
1934 yılında Tanzanya’da dünyaya geldi. Hayatının ilk beş yılı Tanzanya’da geçti. Babasının çiftliğinde çalışan yerli işçiler ona “Küçük Efendi” diyorlardı. Küçük Efendi / Bwana Ntoto yerli halkın Suaheli dilini öğrenmişti.
Küçük Efendi 1939’da ailesiyle birlikte Almanya’ya dönmek zorunda kaldı. Çocukluğu İkinci Dünya Savaşı’nın ateşi içinde geçti. Üniversite eğitimini Almanya ve İngiltere’de tamamladı. Almanca ve İngilizce öğretmeni olarak çalıştı.
Hellmut Lutz, 1971-1973 yıllarında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Almanca Öğretmenliği Bölümü’nde Almanca öğretmenliği yaptı. Türkçeyi yaşayarak Türkiye’de öğrenmişti.
Sevgili Nevin Kiper ile o yıllarda Ankara’da tanışmıştı. 1973 yılında İstanbul’da evlendiler. Bu evlilik Alman ve Türk kültür dünyasının içinde güzelleşti ve zenginleşti. 1973 yılında Almanya’ya yerleştiler. Hellmut ile Nevin iki kalp tek bir yürek idiler.
Hellmut Lutz, Türkçeyi kültür dili olarak çok iyi bilen ve kullanan bir Alman kardeşimizdi. Türkiye onun ikinci vatanı olmuştu.
Hellmut Lutz Bremen Eyaleti Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın görevlisi olarak Türkçe Dersleri için Ders Programları Geliştirme Ekibi’nde çalıştı. Türkçe ve Almanca okul kitaplarının seçiminde uzmanlık yaptı. Türkiye’den gönderilmiş olan Türkçe öğretmenlerinin ve Alman öğretmenlerin meslek içi geliştirme kurslarını uzun yıllar yönetti.
Aynı zamanda Lise Bölümü Müdürü olarak çalıştığı bir Schulzentrum’da özellikle Türkiye kökenli göçmen ailelere danışmanlık, onların çocuklarına ise hem danışmanlık hem de öğretmenlik yaptı.
Hellmut Lutz, Aziz Nesin’i Türkiye’de çalışırken kitaplarından tanımıştı. Onu Bremen’de yapılan edebiyat toplantılarında daha yakından tanıma imkânı buldu. Hellmut ile Nevin Lutz, Nesin Vakfı’na hem maddi, hem de manevi destekte bulundular. Ayrıca Nesin Vakfı’nı yakından tanımak ve desteklemek için üç kez İstanbul/Çatalca’ya gittiler ve bir süre oradaki Çocuk Cenneti’nde çalıştılar.
Hellmut ile Nevin Lutz 2009’dan 2016’ya kadar Aziz Nesin’den 13 şiir ve 5 öykü çevirerek, açıklama ve sorularla üç dilde Çocuklarıma / An Meine Kinder / To My Children kitabını yayınladılar.
Hellmut Lutz, sevgili eşi Nevin ile birlikte Avrupa Türkiyeli Yazarlar Grubu (ATYG) üyesi şairlerin şiirlerinden oluşan “Yürekten Yüreğe / Von Herz zu Herz” adlı şiir antolojisinin redaktörlüğünü yaptı.
2022 yılında Türkiye’den Almanya’ya İşçi Göçünün 60. Yılı vesilesiyle ATYG’nin yayımladığı Göç – İnsan – Edebiyat / 60 Uzun Yıl Antolojisinde kendi yazısıyla yer aldı ve kitabın hatasız yayınlanması için redaksiyonunda çok emek verdi.
Hellmut ile 1986 yılında Bremen’de tanışmıştım. 37 yıl süren dostluğumuz tertemiz kaldı. Zor günlerimde bana destek oldu. Benim bazı şiirlerimi, yazılarımı, öykülerimi Türkçeden Almancaya çevirdi. Özellikle Haymatlos adlı kitabımın tanıtılmasında ve çevrilmesinde çok yardımcı oldu.
Hellmut benim Almanya’da tanıdığım gerçek dostum ve en değerli Alman kardeşimdi. Ben Almanya’yı Hellmut Kardeşim içinde yaşadığı için sevmiştim, artık bundan sonra Hellmut’un ruhu ile birlikte sevmeye devam edeceğim.
Hellmut’un yaşam öyküsünü ilk kez 2013 yılında kendisinden dinlemiştim. Çok ilginç ve anlamlıydı. “Senin hayatının romanını ben yazamam, en iyi kendin yazarsın,” demiştim. Uzun zaman ikna edemedim.
26 Ekim 2019 tarihinde Bochum’da Hellmut ile Nevin misafirim oldular. Uzun uzun konuştuk. Nihayet Hellmut’u hayatını yazmaya ikna edebildim. Hemen Hellmut ile bir sözleşme yaptık. Hellmut yaşam öyküsünü iki yılda yazmaya söz verdi. Sözleşmeyi Nevin de imzaladı.
Sevgili Hellmut verdiği sözü tuttu. Şiddetli ağrıları, sancıları vardı. Buna rağmen aralıksız yazdı. Hayatını yazmak Hellmut’un dertlerine derman oldu. Yazmak onun hayatını uzattı. Kitabının adını Küçük Efendi koydu. Küçük Efendi 2022 yılında Köln’de Dünya Verlag tarafından yayınlandı. Eğer Dünya Verlag Sahibi Şakir Bilgin bu kitabı yayınlamasaydı, bu kitap basılamayacak, Hellmut’un gözleri arkada kalacaktı. Bu nedenle Şakir Bilgin’e çok teşekkür ediyorum.
Ben de Hellmut’un kısa yaşam öyküsünü yazdım, Kalemler ve Yürekler adlı kitabımda 2022 yılında yayınladım.
Sevgili Dostlar,
Hellmut Lutz artık, Küçük Efendi’nin, Kalemler ve Yürekler’in sayfalarında, çevirdiği şiirlerde, öykülerde, yetiştirdiği öğrencilerin ve bizlerin kalplerinde yaşayacak.
Sevgili Nevin bu dünya gelimli gidimli dünya! Ölüme yok çare! Hellmut’un bir gün, bir saat daha fazla yaşayabilmesi için çok çalıştın. Çok vefalı davrandın. Vefa örneği oldun. Sana özel teşekkürlerimi sunuyorum.
Sevgili Nevin ATYG üyeleri adına sana, Lutz Ailesi’ne baş sağlığı dileklerimizi sunuyorum. Senin acıların bizlerin de acılarıdır.
Sevgili Hellmut Kardeşim!
Bilmeyenler ne bilsin seni! Bilenlere selam olsun!
Senin hatıraların önünde saygıyla eğiliyorum.
ELVEDA!
Oyten, 24 Kasım 2023, Kemal Yalçın,
ATYG Eş Başkanı